ប្រវត្តិសាស្ត្រ ៧ មករា

ការ​បូជា​ឈាមស្រស់ សាច់​ស្រស់​របស់​សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន

ការ​បូជា​ឈាមស្រស់ សាច់​ស្រស់​របស់​សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន

ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​ការ​តស៊ូ និង​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ​របស់​កម្ពុជា មិន​អាច​កាត់​ផ្ដាច់​បានពី​ការ​លះបង់​ដ៏​ធំធេង​របស់​អ្នក​ដឹកនាំ​ជា​ច្រើន​រូប ជា​ពិសេសគឺ​ការ​លះបង់​ផ្ទាល់​ខ្លួន​របស់ ស​ម្តេច​អគ្គ​មហា​សេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន​។ មុន​ពេល​ប្រទេស​ជាតិ​ទទួល​បាន​សន្តិ​ភាព​ពេញលេញ ស​ម្តេច​តេជោ​បាន​ឆ្លង​កាត់​ការ​លំបាក ឧប​សគ្គ និង​ការ​លះបង់​ផ្ទាល់​ខ្លួន​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ រួម​ទាំង​ការ​បាត់បង់​សមាជិក​គ្រួសារ និង​របួស​កាយ​សម្បទា​ផងដែរ​។ ការ​លះបង់​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ដើម្បី​ជាតិ នៅ​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១៩៧០ ដែល​ជា​ដំណាក់​កាល​ដ៏​ខ្មៅ​ងងឹត​បំផុត​សម្រាប់​កម្ពុជា ក្រោមរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​ខ្មែរ​ក្រហម សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​ការ​តស៊ូ​។ ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៃ​ការ​តស៊ូ​រំដោះ​ជាតិ​ពីរបប​ប៉ុល ពត ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧៧ ស​ម្តេច​តេជោ​បានរង​របួស​ភ្នែក​ខាង​ឆ្វេង​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារ​ការ​ប្រយុទ្ធ​ផ្ទាល់​នឹង​កងទ័ព​ខ្មែរ​ក្រហម ដែល​បណ្តាល​ឲ្យ​បាត់បង់​ភ្នែក​ម្ខាង​ជា​អចិន្ត្រៃយ៍​។ របួស​នេះ គឺជា​ការ​បូជា​ឈាមស្រស់ សាច់​ស្រស់​មួយ​ដែល​បាន​កើត​ចេញពី​ការ​តស៊ូ​ដើម្បី​រំដោះ​ប្រជាជន និង​មាតុភូមិ​។ ពី​ការ​លះបង់យុវវ័យ ដល់​ការ​នាំមក​នូវ​សន្តិភាព របួស​ភ្នែក​របស់​សម្ដេចតេជោ មិន​បានរា​រាំង​ឆន្ទៈ​របស់​លោក​ក្នុង​ការ​បន្ត​បេសកកម្ម​រំដោះ​ជាតិ​នោះ​ទេ​។ ផ្ទុយ​ទៅវិញ វា​បាន​ក្លាយ​ជា​ភស្តុតាង​ដ៏រស់​រវើក​នៃ​ការ​លះបង់ និង​ការ​តាំង​ចិត្ត​របស់​លោក​ក្នុង​ការ​ស្វែងរក​សន្តិភាព…

ផល​វិបាក​ក្រោយរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​៖ ការរង​របួស​សង្គម និង​ការ​ស្តារ​នីតិ​សម្បទា

ផល​វិបាក​ក្រោយរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​៖ ការរង​របួស​សង្គម និង​ការ​ស្តារ​នីតិ​សម្បទា

ថ្ងៃទី ៧ ខែ​មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ គឺជា​ថ្ងៃ​រំដោះ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ពីរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍ ប៉ុល ពត ប៉ុន្តែវា​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើម​នៃ​បញ្ហា​ប្រឈម​ដ៏​ធំធេង​មួយ​ទៀត គឺ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ជាតិ និង​ព្យាបាល​របួស​សង្គម​ដ៏​ជ្រៅ​ជ្រះ​។ ផល​វិបាក​ដែល​បន្សល់​ទុក​ដោយរបប​ដ៏​ឃោរឃៅ​នោះ មិនមែន​ត្រឹមតែ​ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ប៉ុន្តែថែម​ទាំង​បាន​បន្សល់​ទុក​នូវ​ការឈឺ​ចាប់​ផ្លូវ​កាយ ផ្លូវ​ចិត្ត និង​របួស​សង្គម​ដែល​ពិបាក​នឹង​ព្យាបាល​។ របួស​ផ្លូវ​កាយ ផ្លូវ​ចិត្ត និង​ការ​បែក​បាក់​គ្រួសារ ផលប៉ះ​ពាល់​ធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុតគឺ​ទៅលើ ធនធាន​មនុស្ស​។ ប្រជាជន​រាប់លាន​នាក់​បាន​បាត់បង់​ជីវិត​ដោយសារ​ការ​កាប់​សម្លាប់ ការអត់​ឃ្លាន និង​ជំងឺ​។ អ្នករស់រាន​មាន​ជីវិត​ជា​ច្រើន​បាន​បន្សល់​ទុក​នូវ​របួស​ផ្លូវ​កាយ រួម​មាន​ពិការ​ភាព​ដោយសារ​ការងារហួស​កម្លាំង ឬ​ទារុណកម្ម​។ លើសពី​នេះ របួស​ផ្លូវ​ចិត្ត​ដូចជា ជំងឺ​បាក់​ទឹក​ចិត្ត ភាព​តក់ស្លុត​ក្រោយ​របួស​ផ្លូវ​ចិត្ត និង​ការភ័យ​ខ្លាច​នៅតែរុំ​ព័ទ្ធ​ដក់​ជាប់​ក្នុង​ចិត្ត​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​។ ក្រុម​គ្រួសារ​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​បែក​បាក់​សមាជិក​ដោយសារ​ការ​សម្លាប់​រង្គាល ឬ​ការ​បាត់បង់​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក​ក្នុង​ពេល​ជម្លៀស​។ ក្រោយ​ឆ្នាំ ១៩៧៩ ប្រជា​ជន​ជា​ច្រើន​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ដំណើរ​ការ​ស្វែងរក​សាច់​ញាតិ​ដែល​បាត់បង់ ដែល​ជា​ដំណើរ​ដ៏ឈឺ​ចាប់ និង​មិន​ប្រាកដ​ប្រជា​។ សង្គម​ទាំងមូល​បាន​បាត់បង់​នូវ​បញ្ញវន្ត…

ការ​កសាង​ជាតិពី​ចំណុច​សូន្យ (១៩៧៩-១៩៩៣)

បន្ទាប់ពី​ថ្ងៃ​ជ័យ​ជម្នះ ៧ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ប្រទេសកម្ពុជា​បាន​រួច​ផុត​ពីរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​ខ្មែរ​ក្រហម ប៉ុន្តែ​ប្រទេស​ជាតិ​ទាំងមូល​ស្ថិត​ក្នុង​សភាពទ​ទេ​ស្អាត​។ ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​ត្រូវ​បាន​បំផ្លាញ​ខ្ទេច​ខ្ទាំ ប្រជាជន​ស្លាប់​បាត់បង់​ជីវិត​រាប់លាន​នាក់ អ្នករស់រាន​មាន​ជីវិតរង​របួស​ផ្លូវ​កាយ និង​ផ្លូវ​ចិត្ត​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ ហើយ​សង្គម​ទាំងមូល​ត្រូវ​កសាង​ឡើង​វិញពី​ចំណុច​សូន្យ​។ វា​ជា​ដំណាក់​កាល​ដ៏​លំបាក​បំផុត​នៃ​ការ​ស្តារ​ប្រទេស​ជាតិ​ឡើង​វិញ​។ ការ​ស្តារ​សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ រដ្ឋ​អំណាច​ថ្មី​ដែល​កើត​ចេញពី​ថ្ងៃ ៧ មករា បាន​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ប្រឈម​ដ៏​ធំធេង​។ ទីក្រុង​ភ្នំពេញ និង​ទីក្រុង​ផ្សេងៗ​ទៀត​ត្រូវ​បាន​បោះបង់ចោល ហើយវាល​ស្រែ​ចម្ការ​ក្លាយ​ជា​ទីវាល​ស្មៅ​។ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ការ​រំដោះ រដ្ឋ​អំណាច​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ចលនា “ស្ទូង​ស្រូវ​នៅខែ​ប្រាំង” ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហាអត់​ឃ្លាន និង​ស្ដារ​ផលិតកម្ម​កសិកម្ម​ឡើង​វិញ ដែល​ជា​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ​នៃ​ជីវិត​ប្រជាជន​។ ការ​ស្តារ​ឡើង​វិញ​នូវ​វិស័យ​អប់រំ សុខាភិបាល និង​វប្បធម៌ ក៏​ជា​អាទិភាព​ចម្បង​ផងដែរ​។ សាលា​រៀន និង​មន្ទីរ​ពេទ្យ​ត្រូវ​បាន​បើក​ដំណើរ​ការ​ឡើង​វិញ​ជា​បណ្ដើរៗ ទោះបី​ជា​ខ្វះខាត​ធនធាន​មនុស្ស និង​សម្ភារៈ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក៏ដោយ​។ ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ដែល​ត្រូវ​បាន​បង្ក្រាប​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ​ក្នុងរបប​មុន ក៏​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យរស់​ឡើង​វិញ…

ចលនា​រំដោះ និង​ថ្ងៃ​ជ័យ​ជម្នះ ៧ មករា ១៩៧៩

បន្ទាប់ពី​ជិតបួន​ឆ្នាំ​នៃ​ភាព​ងងឹត​ដ៏​ជ្រៅ​បំផុត ដែល​បាន​សង្កត់សង្កិន​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ឲ្យ​រស់នៅ​ក្នុង​ការភ័យ​ខ្លាច ការ​កាប់​សម្លាប់​រង្គាល និង​ការ​បង្ខំ​ឲ្យ​ធ្វើ​ការហួស​កម្លាំង ទី​បំផុត​ពន្លឺ​នៃ​សង្ឃឹម និង​ការ​រំដោះ​ក៏​បានលេច​ឡើង​ជា​បណ្ដើរៗ​។ ភាពឈឺ​ចាប់ និង​ការរង​ទុក្ខ​វេទនា​ដ៏​ធំធេង​បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​ការ​ក្រោកឈរ​តស៊ូ ដែល​ជា​ចំណុច​ចាប់​ផ្ដើម​នៃ​ដំណើរ​ឆ្ពោះ​ទៅរក​ការ​រំដោះ​ជាតិ​។ កំណើតរណ​សិរ្ស​សាមគ្គី​សង្គ្រោះ​ជាតិ​កម្ពុជា​៖ ពន្លឺ​នៃ​ក្ដី​សង្ឃឹម នៅ​ចុង​ឆ្នាំ ១៩៧៨ ចលនា​ជាតិ​មួយ​បាន​កើត​មាន​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុង​គោលបំណង​តែមួយគត់គឺ ផ្តួល​រំលំរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​ប៉ុល ពត​។ ចលនា​នោះ​មាន​ឈ្មោះថា រណ​សិរ្ស​សាមគ្គី​សង្គ្រោះ​ជាតិ​កម្ពុជា (RNSK) ដែល​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើងជា​ផ្លូវ​ការ​នៅ​ថ្ងៃទី ២ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៧៨ នៅ​តំបន់​ស្នួល ខេត្ត​ក្រចេះ​។ ការ​បង្កើតរណ​សិរ្ស​នេះ គឺជា​ការ​ប្រមូល​ផ្តុំ​កម្លាំង​អ្នក​ស្នេហា​ជាតិ​ជា​ច្រើន​រូប ដែល​ធ្លាប់​ជា​អតីត​កម្មាភិបាល​ខ្មែរ​ក្រហម ហើយ​បាន​មើល​ឃើញ​ពី​ភាព​ឃោរឃៅ​ឥត​ព្រំដែន​របស់របប​នេះ ក៏​សម្រេច​ចិត្ត​បះបោរ​ប្រឆាំង​។ ក្នុង​ចំណោម​អ្នក​ដឹកនាំ​សំខាន់ៗ​ដែល​បាន​ដើរតួ​នាទី​យ៉ាង​សកម្ម​ក្នុង​ការ​បង្កើត និង​ដឹកនាំរណ​សិរ្ស មាន​ដូចជា ស​ម្តេច​អគ្គ​មហា​សេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ដែល​ជា​កម្លាំង​ស្នូល​មួយ​រូប បានភៀស​ខ្លួន​ទៅវៀតណាម​ដើម្បី​ស្វែងរក​ការ​គាំទ្រ…

ភាព​ងងឹត​នៃរបប​ប្រល័យពូជ​សាសន៍​ខ្មែរ​ក្រហម (១៩៧៥-១៩៧៩)

នៅ​ថ្ងៃទី ១៧ ខែ​មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ប្រជាជន​កម្ពុជា​គ្រប់​រូប​បាន​នឹក​ស្មានថា សន្តិភាព​ពិតជា​បាន​មកដល់មែន​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម​ស៊ីវិល​ដ៏​រ៉ាំរ៉ៃ​។ ប៉ុន្តែ​ការ​ពិត ថ្ងៃ​នោះ​គឺជា​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​នៃ​ទំព័រ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដ៏​ខ្មៅ​ងងឹត​បំផុត​មួយ ដែល​បានលេប​ត្របាក់​ជីវិត​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ជិត ៣ លាន​នាក់ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់ របប​កម្ពុជា​ប្រជា​ធិបតេយ្យ ហៅថា ខ្មែរ​ក្រហម​។ ការបំផ្លាញឫសគល់សង្គមជាតិ របប​ខ្មែរ​ក្រហម ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ប៉ុល ពត បាន​ដាក់​ចេញ​នូវគោល​នយោបាយ​ជ្រុល​និយម និង​ព្រៃ​ផ្សៃ​បំផុត ក្នុង​បំណង​បង្កើត “សង្គម​ថ្មី” ដោយ​គ្មាន​វណ្ណៈ គ្មានទី​ផ្សារ គ្មាន​ជំនឿ​សាសនា និង​គ្មាន​ទំនាក់​ទំនងជា​មួយ​ពិភពលោក​ខាង​ក្រៅ​។ ភ្លាមៗ​ក្រោយ​ថ្ងៃ​ចូល​កាន់​កាប់ ប្រជាជន​ទាំង​អស់​ត្រូវ​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ ជម្លៀស​ចេញពី​ទីក្រុងធំៗ​នានា រួម​ទាំង​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ផងដែរ ដោយ​ត្រូវ​ដើរ​រាប់រយ​គីឡូម៉ែត្រ​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​ជនបទ​ក្រោម​ការ​គំរាម​កំហែង និង​ការ​សម្លាប់​យ៉ាង​សាហាវ​ឃោរឃៅ​។ នៅ​តាម​ជនបទ ប្រជាជន​ត្រូវ​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​ធ្វើ​ការងារ​ធ្ងន់ធ្ងរហួស​កម្លាំង​ពី​ព្រឹក​ដល់យប់ ក្នុង​នាម​ជា “កម្លាំង​បដិវត្តន៍”។ ការអត់​ឃ្លាន រោគ​ឆ្លង…